Aardobservatieraad wil AO-onderzoekers verenigen met gezamenlijke strategie
In Nederland wordt veel en hoogwaardig wetenschappelijk onderzoek gedaan op basis van aardobservatiegegevens. Toch staat interdisciplinaire samenwerking rond satellietgegevens nog in de kinderschoenen. Als het aan de nieuw opgerichte Aardobservatieraad ligt, komt hier snel verandering in. Want juist een gezamenlijke strategie kan voor iedereen voordelen opleveren.
Presentatie van Ilse Aben SRON-TROPOMI team
Ruim tachtig wetenschappers uit heel verschillende disciplines kwamen vorige maand in Utrecht bij elkaar voor de allereerste Aardobservatiedag. Onderzoekers van land, zee, lucht, ijs en het binnenste van de aarde – van promovendus tot hoogleraar – gingen met elkaar in gesprek over een voor hen belangrijke bron van informatie: satellietgegevens.
‘De Aardobservatiedag was voor ons een groot succes’, zegt medeorganisator en voorzitter van de Aardobservatieraad Sander Houweling van de Vrije Universiteit. ‘We proefden enthousiasme bij de deelnemers om samen op te trekken en gemeenschappelijk activiteiten te organiseren. We willen de Aardobservatiedag dan ook jaarlijks laten terugkeren. Daarnaast werken we aan een zomerschool over aardobservatie voor universiteiten en hogescholen.’
Gezamenlijke strategie
De gezamenlijkheid die Houweling beschrijft, is precies wat Radboud Koop van het NSO enkele jaren geleden voor ogen had. In 2018 nam het NSO, samen met NWO en andere belanghebbenden, het initiatief om een gezamenlijke AO-strategie te formuleren. ‘We zagen dat onderzoek met aardobservatiegegevens in Nederland heel versnipperd plaatsvindt. Terwijl de wetenschappers die dit onderzoek doen veel gemeenschappelijke belangen hebben. Wij vroegen ons af: als aardobservatiewetenschappers samen optrekken, zou dat dan voordelen kunnen opleveren voor die hele groep?’
Een uitgebreid onderzoek leidde in 2021 tot het rapport Earth observation research in the Netherlands, Strategic Plan 2020-2025. Hierin staat beschreven hoe wetenschappers die onderzoek doen naar de atmosfeer, land, oceanen, ijs en de vaste aarde kunnen samenwerken om zo in Europa én wereldwijd een steviger positie te verwerven. Bovendien zouden ze binnen Nederland met één stem kunnen spreken richting de overheid, NWO en andere potentiële financiers van onderzoek.
Nieuw onderzoek
De coronapandemie leidde aanvankelijk tot vertraging, maar in 2023 werd als direct gevolg van het strategisch plan de Aardobservatieraad opgericht. Hierin zitten momenteel, naast atmosfeeronderzoeker Houweling van de VU, ook Bert Wouters (TU Delft, cryosfeer), Roelof Rietbroek (UT/ITC, land), Femke de Jong (NIOZ, oceaan) en Wouter van der Wal (TU Delft, vaste aarde). Daarnaast heeft de raad een aantal ‘toehoorders’ die het NSO, NWO, Surf en eScience Centre vertegenwoordigen.
‘Wij zien dat er in ons land veel geïnvesteerd wordt in de ontwikkeling van nieuwe satellietinstrumenten’, zegt Houweling. ‘Maar het is minstens zo belangrijk om de informatie en wetenschap die deze instrumenten mogelijk maken op een efficiënte manier te oogsten.’ Zo kunnen wetenschappers soms gebruikmaken van dezelfde data, wat leidt tot besparing van opslagcapaciteit en computerkracht. En interdisciplinaire samenwerking kan leiden tot heel nieuw onderzoek.
Interdisciplinaire samenwerking op verschillende domeinen
Houweling: ‘Neem bijvoorbeeld het vraagstuk CO2 in relatie tot het klimaat. Je kunt dit uitsluitend onderzoeken in de atmosfeer, maar zo werkt ons systeem aarde niet. Ook de oceaan en het land spelen een belangrijke rol in de koolstofkringloop. Qua samenwerking tussen die disciplines valt in Nederland nog veel te winnen.’
Het NSO hoopt dat de Aardobservatieraad zich de komende jaren verder ontwikkelt, naar voorbeeld van de Raad voor de Astronomie. ‘De astronomische wetenschap bestaat ook uit veel verschillende disciplines’, aldus Radboud Koop. ‘Toch zijn astronomen in staat om elke vijf of tien jaar duidelijke prioriteiten te formuleren, ook over satellietmissies, en die te communiceren richting NSO en ESA. Dezelfde kans ligt er voor aardobservatieonderzoekers. Als zij een gezamenlijke strategie formuleren, kunnen wij die gebruiken als basis voor het Nederlandse ruimtevaartbeleid en onze inzet op Europees niveau.'
Meer weten?
Aardobservatieraad
AO Strategisch plan 2020-2025