Netwerkbijeenkomst NSO en BZK: ‘We moeten de toepassing van satellietdata meer mainstream maken’

Hoe en waar kunnen we bouwen? Hoe gaan we om met extreme neerslag en voorkomen we verdroging? Hoe sporen we illegale houtkap op? En waar is ruimte voor welke vormen van landbouw? Willen we deze en andere maatschappelijke vraagstukken oplossen, dan zijn gegevens uit de ruimte onmisbaar. Dat bleek tijdens de netwerkbijeenkomst ‘Zicht op Nederland, vanuit de ruimte’, afgelopen woensdag bij het NSO in Den Haag.

Directeur Harm van de Wetering benadrukt het belang van ruimtevaart voor maatschappelijke vraagstukken. (beeld: Sarah Muirhead) Aanwezig waren zo’n honderd mensen werkzaam bij overheden, waterschappen, kennisinstellingen en het bedrijfsleven. Precies de mix van mensen die NSO-directeur Harm van de Wetering graag bij elkaar ziet: ‘We moeten de werelden van ontwikkelaars en gebruikers beter op elkaar laten aansluiten, want het grootste belang van ruimtevaart ligt hier bij ons op aarde, bij het oplossen van vraagstukken over mobiliteit, landbouw, de bebouwde omgeving en meer.’

Ruud van Rossem, programmamanager ‘Zicht op Nederland – datafundament’ bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, medeorganisator van de bijeenkomst, is het hiermee eens. In het programma wordt geo-data gezien als fundament om verstandige ruimtelijke keuzes te maken voor Nederland. Veel van deze informatie wordt nu nog op aarde verzameld. De ruimtevaart kan hier een uniek perspectief aan toevoegen: ‘We zijn op allerlei manieren al bezig met satellietdata in Nederland, maar nu gebeurt dat door een kleine kopgroep. We moeten ruimtevaartdata meer mainstream maken, en makkelijker te gebruiken door een grote groep mensen. Zo laat je de gegevens die er nu al zijn, veel beter renderen.’

Ruud van Rossem van BZK: 'Ruimtevaart kan een uniek perspectief toevoegen.' (foto: Sarah Muirhead) Satellietdata en wateroverlast
Hoe breed de toepasbaarheid van satellietdata is, blijkt als mensen in het publiek via hun smartphone tientallen domeinen noemen waarin zij een rol zien weggelegd voor ruimtevaart. Het meest aangedragen – dus het grootst op de tv-schermen geprojecteerd – zijn: waterveiligheid, klimaatadaptatie, gewasbescherming, biodiversiteit, natuurmonitoring, hittestress en bodemdaling.

Maar hóe zorg je ervoor dat al deze mogelijkheden van satellietdata ook daadwerkelijk worden benut? ‘Daar kunnen wij een rol in spelen’, vertelt Coco Antonissen namens het NSO. ‘Tijdens bijeenkomsten als deze gaan we met elkaar in gesprek. Wat is nu al mogelijk? Maar ook: welke vragen leven bij de overheid waar nu nog geen oplossing voor is? Wij hebben het netwerk, de kennis en middelen om innovatietrajecten te ondersteunen en zo nieuwe toepassingen van ruimtevaartdata te stimuleren.’

Coco Antonissen van het NSO: 'We hebben kennis, een netwerk en middelen om innovatie te stimuleren'. (foto: Sarah Muirhead) Een van deze instrumenten, de SBIR-regeling, werd door de Stichting Steenbreek en het bedrijf Cobra Groeninzicht succesvol gebruikt om inzicht te krijgen in de ‘verstening’ van tuinen in Nederland. Veel tegels en bakstenen leiden tot grotere hittestress en wateroverlast. En ook de gemeente Tilburg en het bedrijf Weather Impact deden succesvol mee aan de SBIR-regeling. Zij onderzochten waar wateroverlast verwacht kan worden bij extreme neerslag. Het initiatief is inmiddels uitgegroeid tot een publiek-private samenwerking tussen twee bedrijven en tien overheden. Samen werken ze aan een toepassing die met modellering en machine learning voor heel Nederland moet doorrekenen waar water op straat komt te staan na extreme neerslag.

Wigger Tims (NEO) en John van Smaalen (provincie Gelderland) presenteerden een slimme satelliettoepassing die mede met gegevens uit het Satellietdataportaal tot stand kwam. Van Smaalen: ‘We hoorden dat houtwallen in onze provincie verdwenen. Daarop vroegen we NEO of het mogelijk was om dit met satellieten in kaart te brengen. Nu beschikken we over kaarten met rode vlekjes op plekken waar bomen verdwijnen. Deze locaties kunnen we vergelijken met beschikbare kapmeldingen. Dit maakt het werk van zowel vergunningverlening als handhaving een stuk makkelijker.’

Natalie Lorenz laat zien hoe de Gemeente Westland slim gebruik maakt van de bodemdalingskaarten van SkyGeo. Mede op basis van deze gegevens wordt er voorspeld waar en wanneer de kans op wateroverlast in de toekomst groot is. Door die inzichten kan de gemeente nu al de benodigde maatregelen nemen.

Presentatie van John van Smaalen (provincie Gelderland) en Wigger Tims (NEO) (foto: Sarah Muirhead). Ecologie vanuit de ruimte
Worden satellietdata op dit moment voldoende benut voor de Nederlandse maatschappij? Het publiek stemde via de smartphone, met als uitkomst het rapportcijfer 3,5 (van 10). Werk aan de winkel dus, ook ná de officiële presentaties, tijdens de informele borrel en informatiemarkt. Maarten de Groot, namens SkyGeo aanwezig, zoekt contact met gemeenten, waterschappen en ingenieursbureaus. Samen met hen werkt zijn bedrijf aan vraagstukken als verzakking van funderingen door droogte en het opsporen van zwakke plekken in de Nederlandse dijken.

Jakko de Jong zoekt geïnteresseerden in het domein van natuurmonitoring. Zijn bedrijf Spheer.ai combineert satellietgegevens en machine learning om de kennis die nu alleen nog in het hoofd van ecologen zit, te schalen. ‘We leren de computer om naar de natuur te kijken als een ecoloog. Door technieken uit de kunstmatige intelligentie te combineren met de enorme hoeveelheid satellietdata die beschikbaar is én de kennis van ecologen, kun je belangrijke trends veel sneller, beter en efficiënter signaleren.’

Tijdens de borrel komen eindgebruikers met een informatiebehoefte in gesprek met ontwikkelaars van nieuwe informatieproducten en diensten. Soms is één enkele ontmoeting genoeg om een nieuw idee aan het licht te brengen – en de toepassing van ruimtevaart een beetje meer mainstream te maken.

Verder lezen
De waarde van satellietdata voor maatschappelijke opgaven