Veel innovatieve ideeën satelliettoepassingen in kader van klimaatverandering

NSO-oproep leidt tot 27 ideeën voor de inzet van satellieten voor klimaatadaptatie en -mitigatie. De conclusies van het recente rapport van het IPCC waren niet mis te verstaan: klimaatverandering zet onverminderd door en leidt tot weersextremen. Satellieten zijn belangrijk om het klimaatsysteem te begrijpen en oog op weer en klimaat te houden. Maar hoe kunnen satellieten helpen bij het beperken van, of het aanpassen aan, de gevolgen van klimaatverandering? Het NSO daagde ondernemers uit met innovatieve ideeën te komen. Maar liefst 27 bedrijven dienden een voorstel in. Daarvan mogen er nu zes via een haalbaarheidsonderzoek een stap verder gebracht worden.

Satellietdata kunnen een sleutel zijn tot nieuwe diensten die toepasbaar zijn voor maatschappelijke vraagstukken. Om de ontwikkeling daarvan te stimuleren zet het NSO sinds 2015 de SBIR-regeling (Small Business Innovation and Research) in.

Op dit moment loopt de SBIR die als doel heeft Nederland beter weerbaar te maken tegen de klimaatverandering. Overheden en organisaties met een semi-publieke functie kunnen immers alle hulp gebruiken bij de adaptatie (aanpassing) aan klimaatverandering en de mitigatie ervan (beperking van de oorzaken). Kathelijne Beenen, projectleider bij het NSO is blij verrast met de snelle toestroom van projectvoorstellen: “Het zijn veel mooie ideeën, en ook nog eens heel uiteenlopend van aard.”, Zes voorstellen gaan nu door naar fase 1: de haalbaarheid aantonen.

Minder CO₂

Zonnepark In Den Haag Nederland wil over negen jaar 55% minder broeikasgassen uitstoten dan in 1990. Om de uitstoot van het belangrijkste broeikasgas – CO₂ – tegen te gaan, moet er onder meer volop zonne-energie gebruikt worden. Overtollige energie van zonnepanelen wordt teruggeleverd aan het elektriciteitsnet, maar als dat veel tegelijkertijd is, kan het elektriciteitsnet dat niet aan. Daarom wil HKV Lijn in Water een nauwkeurige inschatting aanbieden van de inkomende zonnestraling naar tijd en plaats. Gewaarschuwde netbeheerders kunnen tijdig maatregelen nemen. Ook voor waterschappen is het nuttig om betere gegevens te hebben over de verdamping van het (grond)water door de zon.

BioScope werkt op een andere manier aan minder CO₂ in de atmosfeer. Waterschappen en provincies willen efficiënter en betrouwbaarder kunnen vaststellen wat het effect is van landbouwmethoden die koolstof vastleggen. BioScope ontwikkelt daarom een nieuwe methode voor meting en monitoring van de hoeveelheid koolstof in de bodem met behulp van satellieten. Dat kunnen regionale overheden gebruiken bij de uitgifte van koolstofkredieten of de handel daarin.

Met agroforestry – landgebruik waarbij bomen en struiken samen met de landbouwgewassen groeien - kan additionele koolstof in de bodem worden opgeslagen. Space4Good en het Louis Bolk Instituut ontwikkelen samen aan een oplossing om koolstofopslag met behulp van satellietdata te taxeren, monitoren en te voorspellen om zo lokale koolstofvastlegging en compensatie mogelijk te maken in deze gebieden. De provincies Gelderland en Noord-Brabant hebben al interesse getoond.

Westerveld, Drenthe. Beeld: RVO

Droger en natter

Satellietdata maken ook betere besluiten mogelijk in het water- en groenbeheer. Als gevolg van toenemende droogte moeten bijvoorbeeld waterschappen maatregelen nemen om watertekorten tegen te gaan. VanderSat levert dagelijkse satellietbeelden aan van bodemvocht en verdamping aan alle waterschappen in Nederland. De SBIR zal worden gebruikt om met drie waterschappen deze satellietdata nog meer te richten op het waterbeheer, zowel in landelijke als in stedelijke gebieden.

Het veranderende klimaat heeft ook grote impact op bomen. Dat is nu al zichtbaar aan aftakelende en afstervende bomen door droogteschade of door warmteminnende insecten die hele bossen laten afsterven. Cobra Groeninzicht brengt in beeld wat de klimaatbestendigheid van verschillende boomsoorten is en zet met satellietwaarnemingen huidige en toekomstige risicogebieden op kaart. Met deze inzichten kunnen groenbeheerders en beleidsmakers sturen op een toekomstbestendig bomenbestand.

Maar het wordt niet alleen droger, ook komen er vaker zware buien voor met wateroverlast tot gevolg. Tijdige waarschuwingen aan overheden, bedrijven en burgers kunnen schade en slachtoffers voorkomen. Weather Impact combineert satellietdata, geavanceerde weersverwachtingen, neerslagmetingen, hydrologische modellen en algoritmen met data-gedreven technieken, om het risico op wateroverlast beter te voorspellen.

Extreme neerslag. Beeld; KNMI

Selectie

Deskundigen van het NSO, het Ministerie van Infrastructuur & Water en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland beoordelen de projecten. Kathelijne Beenen legt uit: “Een product of dienst scoort hoger naarmate de impact op het vraagstuk groter is. De waardering voor projecten die een technologisch interessante benadering voorstaan, is ook hoger. Een dóórontwikkeling van iets bestaands is niet de bedoeling. Ten derde weegt het economisch perspectief mee. In november worden er van de huidige zes bedrijven, drie of vier uitgenodigd om voor hun product/markt combinatie daadwerkelijk een prototype te ontwikkelen – uiteraard met onder andere satellietdata. Ze krijgen daarvoor een half jaar en doen dat in samenwerking met een of meer afnemers in de (semi)publiek sector.”