Eerste beelden Nederlands satellietinstrument Tropomi overtreffen verwachtingen
De prestaties van het Nederlands ruimte-instrument Tropomi op de Sentinel-5P satelliet overtreffen de verwachtingen ruimschoots. Dat leren de eerste signalen van de gevoelige sensoren die nu binnenkomen. “Het lijkt er op dat de ogen van Tropomi nog veel scherper zijn dan wat we voor mogelijk hielden”, aldus Tropomi-projectmanager bij het NSO Harry Förster. Op 1 december presenteert het Nederlandse team in het Duitse Oberpfaffenhofen de eerste beelden aan de internationale pers op het door ESA georganiseerde ‘First-light event’. Ook Nederlandse media zijn, na aanmelding, van harte uitgenodigd daarbij aanwezig te zijn.
Nederlandse ruimtevaarttechnologie die met ongekende precisie de luchtkwaliteit en uitstoot van broeikasgassen in kaart brengt, elke dag van iedere plek van de wereld. Dat was de belofte die anderhalve maand geleden de ruimte in geschoten werd vanuit het Russische Plesetsk. De beelden van de vertrekkende raket gingen de wereld over. Gejuich steeg op bij ESTEC in Noordwijk toen de satelliet Sentinel-5P, onderdeel van het omvangrijke aardobservatieprogramma Copernicus van de Europese Commissie, een eerste teken van ‘leven’ gaf. Maar hoe zou Tropomi het in de ruimte doen?
Sentinel-5P met Tropomi scant iedere dag de hele aarde (beeld: ESA)
Dat zou na enkele weken pas duidelijk worden. Eerst moesten nog enkele cruciale stappen worden gezet, zoals het uitgassen. Door het instrument enige tijd iets te verwarmen kregen gassen die vanaf de aarde meegenomen waren de gelegenheid te vervliegen. Zo werd voorkomen dat ze later op de sensoren of de door TNO ontworpen precisie-optica zouden neerslaan.
Zekeringsdraadje
Daarna volgde het openen van de koelerdeur. Die zorgt ervoor dat de warmte uit het instrument de ijskoude ruimte in straalt, waardoor de sensoren van Tropomi kunnen afkoelen tot wel -140 graden, een voorwaarde om ze optimaal te kunnen laten werken. De ingenieurs van Airbus in Leiden ontwierpen daarvoor speciale moeren, voorzien van een zekeringsdraadje. Na ontsteking van de draad op commando ontspande een veer, die vervolgens de deur zachtjes kon openklappen. Dit was uiteraard uitgebreid getest op aarde, maar betekende toch even een spannend moment voor de Airbus-ingenieurs in de controlekamer in Garching, Duitsland. Het mechanisme werkte ook in de ruimte vlekkeloos.
De gevolgen van het koelen werden meteen zichtbaar op de monitoren bij ruimteonderzoeksinstituut SRON in Utrecht en het KNMI in De Bilt: een dalende temperatuurlijn gecombineerd met een steeds scherper wordend signaal. De computers die al lang waren voorbereid, geprogrammeerd en getest konden nu eindelijk aan het werk met de echte gegevens van Tropomi, vanuit de ruimte.
De beelden die daar uit kwamen zijn verbluffend van scherpte en detail. "We kunnen echt veel meer zien dan verwacht", zegt Pepijn Veefkind van het KNMI. "Niet alleen bronnen van luchtvervuiling, we zien ook waar de vervuilende gassen door de wind naartoe drijven." Ilse Aben van SRON ziet een enorm verschil met eerdere aardobservatie-instrumenten: "Voor bijvoorbeeld koolmonoxide zien we nu al in één dag een beeld ontstaan waar we vroeger jaren voor nodig hadden." Op 1 december presenteren ze in Oberpfaffenhofen de beste Tropomi-beelden tot nu toe aan de wereld.
Tropomi is een samenwerking tussen Airbus Defence and Space Netherlands, KNMI, SRON en TNO, in opdracht van het NSO en ESA. Airbus DS NL is hoofdaannemer voor het ontwerp en de bouw van het instrument. TNO is verantwoordelijk voor het optisch ontwerp. De wetenschappelijke leiding is in handen van het KNMI en SRON. Tropomi wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het Ministerie van Infrastructuur en Waterschap.
Wat: Presentatie eerste beelden Nederlands ruimte-instrument Tropomi
Waar: DLR Oberpfaffenhofen, Duitsland
Wanneer: 1 december 10:00u-12:00u
Meer informatie en aanmelden: Jasper Wamsteker, NSO (j.wamsteker@spaceoffice.nl, 0652525914)