‘Dat je ook terug in de tijd kunt kijken maakt het Satellietdataportaal heel waardevol’

Sinds 2012 koopt het NSO satellietgegevens van Nederland centraal in, om ze daarna kosteloos beschikbaar te stellen aan innovatieve bedrijven, instellingen en burgers. Welke successen heeft dit opgeleverd? Freek Stok is adviseur externe veiligheid en natuur bij de Omgevingsdienst Regio Arnhem. Hij gebruikt het Satellietdataportaal wekelijks.

U onderzoekt veiligheid én natuur in de regio Arnhem?
‘Mijn werk is heel breed. Ik adviseer bijvoorbeeld of een bouwvergunning verleend kan worden, maar ik beoordeel ook ruimtelijke plannen. Is stikstofonderzoek juist uitgevoerd? Welke gevolgen heeft de implementatie van de Omgevingswet? En is de omgeving van een nieuw geplaatste propaantank wel veilig?’

Hoe gebruikt u het Satellietdataportaal bij dit werk?
‘Laatst kwam een aanvraag binnen van iemand die huizen wil bouwen op een perceel. Dat perceel zag er bebost en verwilderd uit op Google Maps; alsof er veel uilen, roofvogels en andere natuurwaarden gevestigd kunnen zijn. Maar je weet: Google geeft je een momentopname. Met het Satellietdataportaal kun je ook terug in de tijd kijken...’

Leverde die tijdreis nieuwe inzichten op?
‘Op de satellietbeelden kon ik zien dat het gebied vrij recent verwilderd was geraakt. Dat kwam omdat de beheerder, een tuinder, het vol zette met allemaal tijdelijke beplanting. De vraag die voor lag was: moeten we nader onderzoek doen naar de ecologische waarde van dit gebied of niet? Dankzij het Satellietdataportaal kon ik de initiatiefnemer van de huizenbouw bijstaan. Het was niet aannemelijk dat er sprake was van grote ecologische waarde, dus een klein onderzoek, een quickscan, was voldoende in het vergunningstraject. Dat scheelt de gemeente veel tijd en inspanning.’

Hoe gaat dat als de veiligheid op het spel staat?
‘Daar is een landelijke registratiekaart voor. Gemeenten moeten alle activiteiten met gevaarlijke stoffen intekenen in die kaart. Voor een deel is dat bureauwerk, waarbij je satellietbeelden uitstekend kunt gebruiken. Stel dat een particulier of een ondernemer een propaantank geïnstalleerd heeft voor verwarming of bedrijvigheid, dan controleer ik omwille van de veiligheid of dat volgens de regels is gebeurd.’

Is dat meteen te zien op satellietbeelden?
‘Niet altijd. Het kan zijn dat zo’n tank net wegvalt onder de bomen. Als je alleen beschikt over luchtfoto’s, dan heb je geen alternatief. In het Satellietdataportaal ga ik terug naar de winter, als er geen bladeren aan de bomen zitten. Dan zie ik ineens heel goed de contouren van die propaantank. De temporele resolutie, ofwel tijdsverloop in beelden, is voor mijn werk een ontzettend belangrijke functie in het portaal.’
Met het satellietdataportaal kan je terug in de tijd

U bent een soort detective, maar dan van achter het bureau?
‘Soms voelt het wel zo. Stel je voor dat iemand een bouwvergunning aanvraagt en zegt: ik heb een kaal stuk grond dat ik wil bebouwen. Dan ga je na of dat klopt. Wat nu, als uit de satellietbeelden blijkt dat de aanvrager vlak voordat hij de bouwvergunning aanvroeg, allemaal bomen heeft gekapt? En dat zonder hiervoor een kapvergunning aan te vragen? Dan kom je erachter dat iemand misschien wel de regels heeft overtreden. Wij geven deze informatie door aan het bevoegd gezag, in dit geval de gemeente.’

Hoe ingewikkeld is het om met de data in het portaal te werken?
‘Het is behoorlijk laagdrempelig. Een jaar of drie geleden tipte een collega me over het Satellietdataportaal. Sindsdien gebruik ik het gemiddeld eens per week. Sinds de laatste update begin juli is de bediening ook weer een stuk verbeterd. Dat is belangrijk: het moet zo intuïtief mogelijk zijn, zeker voor gebruikers zoals ik die veel beelden snel achter elkaar willen bekijken.’

U werd getipt door een collega. Wie zou u zelf aanraden om het Satellietdataportaal eens te bekijken?
‘Met satellietbeelden kun je talloze toepassingen verzinnen. Maar ik zou iedereen die werkt aan de leefomgeving aanraden om er eens naar te kijken. Bij sommige klussen neemt het portaal je veel werk uit handen.’