Actuele satellietdata helpen om stommiteiten bij graafwerk te voorkomen

Sinds 2012 koopt het NSO satellietgegevens van Nederland centraal in, om ze daarna kosteloos beschikbaar te stellen aan innovatieve bedrijven, instellingen en burgers. Welke successen heeft dit opgeleverd? Jelmer Cleveringa van Arcadis gebruikt de data voor kabelprojecten op zee en onderzoek ecologisch gericht baggeren.

Hoe gebruik je satellietgegevens in je werk bij Arcadis?
‘Bij Arcadis onderzoeken we onder meer de gevolgen van menselijk ingrijpen langs de Nederlandse kust. Bijvoorbeeld baggerwerkzaamheden om de havens en
Jelmer Cleveringa op het strand vaargeulen diep genoeg te houden. Of de aanleg van nieuwe kabelverbindingen tussen windparken op zee en het elektriciteitsnetwerk op land. Vaak gebruik ik dieptegegevens van Rijkswaterstaat. Satellietbeelden kunnen daar extra informatie aan toevoegen. Ik kijk bijvoorbeeld hoe troebel het water is. Of ik onderzoek de droogvallende delen van de Waddenzee en de Westerschelde. Hieruit kun je veel afleiden over de omstandigheden ter plaatse.’

Sinds wanneer gebruik je het Satellietdataportaal?
‘Een collega wees me op het Satellietdataportaal in 2018. Ik zag meteen dat het buitengewoon interessante informatie bevat. Nu raadpleeg ik het wanneer ik aan een nieuw project begin. Vooral in mijn vooronderzoek zijn satellietgegevens van grote toegevoegde waarde.’

Kun je een voorbeeld geven?
‘Ik onderzocht of je ecologisch verantwoord kunt baggeren. Hierover is in de literatuur wel het een en ander te vinden, maar ik wilde in de praktijk zien of het werkt. Hoe verspreidt baggerspecie zich door het water? En hoe kun je de gevolgen hiervan beperken? Op satellietbeelden blijk je nauwelijks iets van de baggerwerkzaamheden te zien. Dit bevestigt dat er bijna geen vertroebeling is.’

Hoe helpen satellietdata als je kabels wilt leggen op de zeebodem?
‘Bij de monding van de Haringvliet vind je een nogal veranderlijk gebied. Satellietbeelden laten zien hoe droogvallende gebieden zich verplaatsen onder invloed van de golven. Dankzij deze actuele informatie kan ik stommiteiten voorkomen. Bijvoorbeeld dat iemand een kabel legt op een heel veranderlijke plek, met een groot risico op kabelbreuken.’

Hoe ingewikkeld is het om satellietgegevens te gebruiken?
‘Dat is het fijne: het Satellietdataportaal werkt heel makkelijk. Veel makkelijker dan de viewers van de Europese databases voor satellietbeelden. Het is zelfs zo makkelijk, dat ik er wel eens mee gespeeld heb tijdens saaie Teams vergadering. Met behulp van de tijdlijn ging ik op zoek naar veranderingen langs de kust – als een soort hobby.’

Heb je tips voor andere ‘hobbyisten’ die eens willen rondkijken?
Het satellietdataportaal
‘Ik zou zeggen: zoom in op de noordwestkop van Terschelling. Daar worden zandbanken vanaf de Noordzee gevormd. Ze verplaatsen best snel en maken het strand breder. Je kunt dat goed zien als je door de tijd heen scrollt. De Markerwadden zijn ook interessant. Dit natuurgebied is helemaal aangelegd door mensen. Eerst zie je slib, dan een klein eilandje met een ringstructuur. Daarna wordt materiaal opgespoten en breidt het land steeds verder uit. Vorig jaar werd nog een nieuw eiland aangelegd. Nu groeit er van alles aan vegetatie.’

Hebben satellietdata wat jou betreft ook beperkingen?
‘De beperkingen zitten soms in de beelden zelf. In Nederland is het bijvoorbeeld vaak bewolkt. Bewolking maakt een satellietbeeld in het zichtbare deel van het spectrum onbruikbaar. Ook de lichtinval – in de winter meestal minder – kan de kwaliteit van de opnames beïnvloeden. En in mijn vakgebied speelt het tij een belangrijke rol. Wil je droogvallende platen zien, dan moet de satelliet bij laagwater overkomen. Het liefst dus, op een onbewolkte, zomerse dag.’

Kun jij in je werk nog zonder satellietbeelden?
Als het moet, zou ik mijn werk in Nederland misschien nog wel zonder satellietdata kunnen doen. Het zou minder makkelijk zijn en langzamer gaan, maar het kan. Bij internationale projecten, bijvoorbeeld in Afrika of Myanmar, is satellietdata in veel gevallen de belangrijkste bron van informatie. Dat komt omdat daar maar heel beperkt meetstations staan of veldwerk wordt gedaan. Satellietdata zijn de enige manier om het wateroppervlak van bijvoorbeeld meren te monitoren.’

Wat is jouw ‘pro-tip’ voor gebruikers van het Satellietdataportaal?
‘Voor simpele toepassingen of een eerste verkenning kun je prima uit de voeten met de viewer van het Satellietdataportaal. Als je meer diepgang wilt, kun je de data binnenhalen in je eigen GIS-software en combineren met andere gegevens, zoals informatie over de bodemhoogte van Rijkswaterstaat. Ik ben niet de handigste met computers, maar mij lukt het prima om gegevens te combineren. Op dat vlak zit het portaal dus goed in elkaar.’