Meetinstrumenten in de ruimte (of: Ruimte-instrumenten; of: Satellietinstrumenten)
Om de aarde vanuit een satelliet gedetailleerd in de gaten te kunnen houden, of om verschijnselen in het heelal goed te kunnen bestuderen, hebben satellieten speciale apparatuur aan boord. Deze geavanceerde meetinstrumenten en sensoren zijn, zeg maar, de ‘ogen’ van satellieten, die op grote afstand heel nauwkeurig, en met veel detail, kunnen zien wat een mensenoog nooit zal kunnen waarnemen.
De sensoren meten licht en andere elektromagnetische straling die uitgezonden of weerkaatst wordt door bronnen op aarde of in het heelal. De metingen (data) van deze satellietinstrumenten kunnen worden gebruikt om meer te weten te komen over bijvoorbeeld klimaatverandering op Aarde, of het ontstaan van sterren in gaswolken in het heelal.
Nederland is beroemd om het ontwikkelen van meetinstrumenten, denk aan Antonie van Leeuwenhoek (microscoop) of Christiaan Huygens (telescoop). In het bijzonder zijn we in Nederland gespecialiseerd in de technologie voor het geleiden en uiteenrafelen van lichtstraling, zogenaamde optische technologie.
Dat is in de ruimtevaart ook zo, denk aan telescopen, spiegels, tralies en detectoren. Zo heeft TNO in de wereld een toppositie voor optische technologie voor ruimtevaart, is het ruimte-instituut SRON gespecialiseerd in het ontwikkelen van uiterst geavanceerde stralingsdetectoren, is de TU Delft toonaangevend met nieuwe ontdekkingen op dit gebied, en is het bedrijf cosine zeer succesvol met geminiaturiseerde hyperspectraal-instrumenten om het landoppervlak nauwkeurig te meten.
Een voorbeeld van een zeer succesvol meetinstrument dat in Nederland ontwikkeld is, is het instrument Tropomi op de Europese Sentinel-5P-missie, dat gassen en stoffen in de Aardatmosfeer nauwkeurig in kaart kan brengen, wat weer van belang is bij het onderzoek naar klimaatverandering en luchtkwaliteit. Nederland heeft daarmee een toppositie in de wereld en wij willen ook in de toekomst daaraan bij blijven dragen, zoals het SPEXone-instrument op de Amerikaanse PACE-missie die volgend jaar gelanceerd zal worden.
Een ander succesvol voorbeeld is het astronomisch instrument HIFI op de Herschel-missie, dat metingen heeft gedaan aan infraroodstraling vanuit het heelal. Wetenschappers doen daarmee baanbrekende ontdekkingen over het ontstaan van sterren en planeten in het heelal en de rol van watermoleculen daarbij. Momenteel wordt er gewerkt aan een nieuw astronomisch instrument X-IFU op de Athena-missie, dat röntgenstraling gaat meten om meer te weten te komen over hoe sterrenstelsels ontstaan en hoe zwarte gaten groeien.